Қазақстан Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан Нысанбаев киік санының артуы ауыл шаруалышылығына зиян тигізіп жатқандықтан, елде киік атуға шешім қабылдағанын, атылған киіктердің еті комбинаттар арқылы сатылатынын мәлімдеді. Биліктің шешімі қоғамда әртүрлі көзқарастарды тудырғанына байланысты өткен аптада ЖСДП Батыс Қазақстан облыстық филиалы дөңгелек үстел отырысын өткізді.
ЖСДП БҚОФ төрайымы Анаргүл Әбенова бұл алдын-ала жиналыс екенін және жаңа жылдың басында БҚО-мен де, басқа аймақтармен де мемлекеттік құрылымдар өкілдерінің, сарапшылардың және қоғамдық экологиялық ұйымдардың қатысуымен үлкен кездесу жоспарланғанын атап өтті.
Даладағы шіріген мүйізі бар киіктердің, сондай-ақ шіріген қаңқалары бар жүк көліктерінің желідегі фотосуреттері мен видеолары қоғамдық резонанс тудырды. Бұл кадрлардан жануарлар ет үшін сойылмағаны анық болды, сондықтан бірқатар қоғам қайраткерлерін ашуландырды. Сондай-ақ, эко-белсенді Анаргүл Әмірова дала киіктерін қорғау бойынша кең ауқымды қоғамдық іс-шаралар өткізіп келді, бірақ фермерлердің шағымына байланысты оларды ату арқылы санын реттеу туралы шешім қабылданды.
– Ғасырлар бойы киіктердің тіршілік ету ортасы егістік жерлер мен жолдар. Мен киіктерді атуға қарсы петиция құрдым, жүз мыңға жуық қол жинадым, Президент көмекшісі Руслан Желдібайға қазір болып жатқанның бәрін жеткіздім. Маған қазір киіктің ерекше қорғалатын жануарлардан қорғалмайтын жануарларға ауыстырылатыны туралы ақпарат келді. Олар мұны киіктің саны көбейгеніне байланысты ерекше қорғауды қажет етпейтіндігімен түсіндірді. Киіктің саны туралы есеп қалай жүргізілді? 2 миллион деген сандар қайдан келді? Санақ ұшақтың терезесінен авиациялық есеп әдісімен жүргізілетінін білемін, бірақ бұл әдіс нақты мәліметтер бермейді. Киіктерді санаудың ең сенімді әдісі жер үстінде, қозы кезінде санақ жүргізу. Залалды бағалауды кім жүргізді, сараптамалық қорытынды қайда? Растайтын құжаттар жоқ, сан шамамен есептеулер бойынша алынған. Mеніңше, біреуге қара нарықта үлкен құндылығы бар киік мүйізі қажет болды. Мен Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің басшылығы мен табиғатты қорғау прокурорының қабылдауында болдым, кездесуге «Охотзоопром» республикалық мемлекеттiк қазыналық кәсіпорны қызметкерлері де қатысты. Оларға атқан киіктердің мүйіздері қазір қайда деген сұрақ қойылды. Сол кезде 16 немесе 17 мыңға жуық киік атылғанын, ал 16 мың мүйіз Алматыға жөнелтілгенін айтты. Мұнда қоймада 1,5 мың мүйіз қалды.
Олар қандай мақсатпен Алматыға жіберіледі? Қазір мен жануарды, табиғатты жалғыз қорғап жүргендеймін. «Байтақ» жасылдар партиясы табиғатты қорғауы тиіс болғанымен, олар бұл міндетті тиісті деңгейде атқарып жатқан жоқ, – деді эко-белсенді Анаргүл Әмірова.
БҚО орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының басшысы Нұрлан Рахымжанов киіктер атылғаннан кейін жалпы саны 20%-ға азаып, олардың 50% аналық және 15% еркектер болуы керек дейді.
– Осы жылдың көктемінде киіктің саны 1 млн 130 мыңға және ұрпақтары 1 млн 800 мың басқа жетті. Экология және табиғи ресурстар министрлігі аумақ үшін жануарлардың оңтайлы санын анықтайтын био-негіздеме бойынша жұмыс істейді. Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университетіндегі ғалымдардың берген мәліметтерінде 500-550 мың бас киік. Біз Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану заң негізінде 10 қазаннан 10 желтоқсанға дейін киік санын реттеумен айналыстық. Шаруа қожалықтарының басшылары бірнеше жылдан бері киіктердің санын реттеуді талап етіп келеді. Сонымен қатар олардың саны неғұрлым көп болса, аурудың өршу қаупі соғұрлым жоғары болады. Киік Қызыл кітапқа енгізілмеген, өйткені ол тез көбейеді. Мүйіздерге келетін болсақ, олар уақытша Жанғалада сақталды, одан кейін Алматы «Охотзоопромның» бас кеңсесінде 2025 жылға дейін сақталатын болады. Оларды шығаруға тыйым салынады, – деді Нұрлан Рахымжанов.
Тері инспекция бастығы киіктің еті ет павильондарының сөрелерінен неге кездеспеді деген сұраққа Ауыл шаруашылығы министрлігі еркін сатуға рұқсатты уақытылы әзірлей алмады деп жауап берді. Сондықтан, оның айтуынша, киік санын реттеу бойынша жұмыс әлі де жалғасады, содан кейін ет еркін сатылымда пайда болады. Сондай-ақ киіктің мүйіздері Қытайға экспортталатынын, онда олардың медицина үшін маңызы бар екенін атап өтті.
ЖСДП Батыс Қазақстан облыстық филиалы
